જેમ જેમ સગર્ભાના પેટમાં બાળકની વૃદ્ધિ થતી જાય છે તેમ તેમ પેટનો ભાગ આગળ આવે છે . આને લીધે પીઠના અને કમરના સ્નાયુઓ પર ખેંચાણ આવે છે . આ ખેંચાણથી જ તેનો દેખાવ સીધો રહે છે . આ બધા સ્નાયુઓ મજબૂત બનાવવામાં આવે તો જ સગર્ભા પાછલા મહિનાઓમાં પડનારો શ્રમ ઉઠાવી શકે . બાળકના જન્મ પછી સ્નાયુઓ વચ્ચેના કૂર્ચાઓ , સાંધાઓ વચ્ચેના કૂર્ચાઓ તેમજ સ્નાયુઓને હાડકાં સાથે બાંધી રાખનાર કૂર્ચાઓ ઢીલા પડી જાય છે . સ્નાયુઓને મજબૂતી બક્ષવાથી સાંધા મજબૂત બને છે અને તે વધુ પડતા ઢીલા થતા નથી . કસરતો કરવાથી સ્નાયુઓ મજબૂત બને છે અને પીઠનો તથા કમરનો દુખાવો ઓછો થાય છે . અહીં કેટલીક એવી કસરતો બતાવવામાં આવી છે , જે સગર્ભાના પેટ , પીઠ અને કમર માટે અત્યંત જરૂરી છે . સ્ત્રીને જ્યારે ખબર પડે કે તે માતા બનવાની છે ત્યારથી જ તેણે આ કસરતો શરૂ કરી દેવી જોઈએ . અલબત્ત , કસરતોનું પ્રમાણ કે તેમની ગતિ એટલાં ન રાખવાં કે થાક લાગે . પેટનો ભાગ વધુ પડતો લચી પડે ત્યારે આ કસરતો કરવાથી ખૂબ ફાયદો થાય છે .
( ૧ ) કમરને મજબૂત કરવા માટે :
શરૂઆતના તબક્કાની આ કસરત છે . બંને પગ દૂર રહે તે રીતે ઊભાં રહો . હાથને કમર પર રાખો . પછી શરીરને કમરથી ૯૦ અંશના ખૂણે જમણી બાજુ તથા ડાબી બાજુ વારાફરતી ફેરવો . આ ક્રિયા દરેક બાજુ દસ વખત કરો .
( ૨ ) પીઠ તથા કમરને મજબૂત કરવા માટે :
બંને પગને એકબીજાથી દૂર રાખીને ઊભાં રહો . બંને હાથ ખુલ્લા કરી , જમણી તથા ડાબી બાજુ વારાફરતી વાળીને પગ સુધી લઈ જાઓ . એક હાથ ઊંચો રાખો અને બીજા હાથને પગ પર અડાડો . આ ક્રિયા ડાબી તથા જમણી એમ દરેક બાજુ દસ - દસ વખત વારાફરતી કરો .
( ૩ ) પેઢુને સક્ષમ બનાવવા માટે :
બંને ઘૂંટણ દૂર રહે તેમ ઘૂંટિણયે ઊભાં રહો . બંને હાથ માથા પર સીધા રાખો . કમરથી વળો અને હાથને પગે અડાડો . આ રીતે ડાબી બાજુ પણ કરો . ધીમે ધીમે વાંકા વળવું . ક્રમશ : આમાં પ્રગતિ કરતા જાઓ . આ ક્રિયા દરેક બાજુ દસ વખત કરો .
( ૪ ) પેટને મજબૂત કરવા માટે :
પગને છૂટા રાખી ઢીંચણ અને હાથને સહારે જમીન ઉપર રહો . જમણો હાથ અને ડાબો પગ ઊંચા અને સીધા કરો , પછી તેમને નીચે લાવી ડાબો હાથ અને જમણો પગ ઊંચા અને સીધા કરો . આ ક્રિયા દરેક બાજુ દસ વખત કરો .
( ૫ ) જમીન પર સૂઈ જાઓ અને ઘૂંટણને આગળ લાવો . ત્યારબાદ પીઠ પાછળ જગ્યા થાય તેમ એક પછી એક પગને ઊંચો કરો . થોડી વાર પછી બંને ઘૂંટણને થોડા ઊંચા કરીને પીઠ અને જમીન વચ્ચે જગ્યા કરો અર્થાત્ ઊંચાં થાઓ . આ સ્થિતિ છ સેકંડ સુધી જાળવી રાખો . આ ક્રિયા દસ વખત કરો .
( ૬ ) પીઠના દુખાવા માટે :
જમીન પર વાંકાં પડો . હાથ બરાબર ખભાની નીચે અને ઢીંચણ ઉપર રહે . કેડને ઊંચી રાખી કમરની નીચેના ભાગને , ખભા ઊંચા રહે તેમ , ગોળગોળ ફેરવો . માથું નીચું રાખો . આમ ૬ સેકંડ સુધી કરો . પીઠને એકદમ બેસી જવા ન દેશો .
( ૭ ) ઘૂંટણ વાંકા રાખીને જમીન પર સીધાં સૂઈ જાઓ . હાથને પગ પર ગોઠવો . માથાને , ખભાને તથા કોણીને આગળ વધારી વાંકાં વળો . પેટનો ભાગ ઘણો જ વધેલો હોય તો તેને હાથ વડે બરાબર પકડી રાખો .
