સગર્ભાવસ્થાની સંભવિત તકલીફો
गर्भावस्था की संभावित जटिलताएँ
Possible complications of pregnancy
( ૧ ) શરીરનું ધોવાણ ( વધુ પ્રમાણમાં પ્રવાહી વહેવું )
શરૂઆતનાં છ અઠવાડિયાં પછી યોનિનો ભાગ વાદળી રંગનો થાય છે અને યોનિમાંથી પ્રમાણમાં પ્રવાહી ઝરે છે . આ અત્યંત સામાન્ય છે . પ્રવાહીમાંથી વાસ ન આવે તો તે સામાન્ય સ્થિતિ ગણાય છે . જો પ્રવાહીમાં વાસ આવતી હોય તો ડૉકટરની સલાહ લેવી જેથી યોનિમાં ક્યાંય ચેપ હોય તો તેનો ઇલાજ થઈ શકે . લોહીનું ભ્રમણ વધવાથી અને હૉર્મોન્સના પ્રમાણમાં ફેરફાર થવાથી વધુ પ્રમાણમાં પ્રવાહી ઝરે છે . આને ‘ લ્યુકોરિયા ’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે . આને લીધે ગર્ભાશયના મુખમાં ચાંદી ( સર્વાઇકલ અલ્સર ) થવાની શક્યતા રહે છે . આ પ્રવાહી ગર્ભાશયના મૂળ ભાગમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે અને તેનું પ્રમાણ વધતાં સગર્ભાના શરીરમાં નબળાઈ આવી જાય છે . ટ્રાઇકોમોનાસ વજાઇનાલીસ નામક જીવાણુઓનો ચેપ લાગે તો યોનિમાંથી ફીણવાળું , પીળા રંગનું પ્રવાહી ઝરે છે , તો કૅન્ડિડા આલ્બિકાન્સ નામના જીવાણુઓના ચેપથી થતા મોનીલીયાસિસ રોગમાં યોનિમાં ખંજવાળ આવે છે . બળતરા થાય છે . આ પરિસ્થિતિમાં પ્રવાહી સફેદ દહીં જેવું હોય છે અને સંબંધિત ભાગોમાં બરતરા થાય છે
( ૨ ) હ્રદયરોગ
હૃદયની સામાન્ય બીમારી હોય તે સ્ત્રી પણ ખૂબ જ સરળતાથી બાળકને જન્મ આપી શકે છે . પ્રસૂતિ બાદ તેના હૃદયની સ્થિતિ સુધરવાની શક્યતા પણ રહે છે . હૃદયરોગવાળી સગર્ભાએ રાત્રે આઠ કલાક અને દિવસે બે કલાક ઊંઘ લેવી જોઈએ . ઉપરાંત , એનીમિયા ( પાંડુરોગ ) ન થાય , કાળજી રાખવી . વજનમાં અનિચ્છનીય વધારો ન થાય , કોઈ પણ પ્રકારનો ચેપ ન લાગે તેની કાળજી રાખવી
( ૩ ) ડાયાબિટીસ
આ રોગવાળી સ્ત્રીની પ્રસૂતિ જોખમવાળી ગણાય છે . આમ છતાં રોગ ગંભીર અવસ્થાનો ન હોય અને ઇન્સ્યુલિન વડે કાબૂમાં રાખી શકાય તેવી સ્થિતિમાં હોય તો પ્રસૂતિ વખતે સામાન્ય રીતે મુશ્કેલી થતી નથી . સગર્ભાએ અવારનવાર પેશાબ તથા લોહીમાં રહેલી ખાંડના પ્રમાણની તપાસ કરાવવી જોઈએ . આ રોગવાળી સગર્ભાનું બાળક મોટા કદનું અને વધુ વજન ધરાવતું હોય છે અને સીઝેરિયન ઑપરેશનથી પ્રસૂતિ કરાવવી પડે છે . કેટલીક વાર બાળક અંદર મરી પણ જાય છે .
( ૪ ) કસુવાવડ
૩ થી ૧૫ ટકા સ્રીઓને સગર્ભાવસ્થા દરમિયાન ગર્ભપાત કે કસુવાવડ થઈ જાય છે . કસુવાવડ બાદ રક્તસ્રાવ બંધ થાય કે તરત સંભોગ કરવાથી પુન : ગર્ભાધાન થઈ જાય છે .
( ૫ ) ટૉક્સિમિયા ( લોહીનું દબાણ વધવું , સોજા આવવા , પેશાબમાં પ્રોટીન જવું )
વધુ વજનવાળી અને લોહીના ઊંચા દબાણવાળી સ્ત્રીઓને આ વ્યાધિ ખાસ લાગુ પડે છે . આવી સ્ત્રીઓએ ઘેર કે હૉસ્પિટલમાં આરામ કરવો જોઈએ . આ રોગ ક્યારેક ગંભીર સ્વરૂપ પકડે છે . જો આંચકી ચાલુ થાય તો તેને ‘ અક્લેમ્પ્સીઆ ’ તરીકે ઓળખાવાય છે . અલબત્ત , એ વાતની ખાસ નોંધ લેવી જોઈએ કે સગર્ભાવસ્થા એ એક કુદરતી અને સામાન્ય ( physiological ) પરિસ્થિતિ છે અને ઉપર નિર્દેશિત તકલીફો વિંચત્ જ થાય છે .
*કેટલાંક ભયજનક ચિહ્નો *
( ૧ ) પ્રથમ આઠ અઠવાડિયાં દરમિયાન કંઈક ભોંકાતું હોય તેવા સતત દુખાવા સાથે રક્તસ્રાવ થાય તો ગર્ભપાત થવાની શક્યતા છે , તેવું માની શકાય . ૨૮ મા અઠવાડિયે યોનિમાંથી ગુલાબી રંગનો રક્તસ્રાવ થાય તો સમજવું કે ગર્ભાશયમાં કંઈક તકલીફ છે .
( ૨ ) પેઢુમાં સતત દુખાવો થયા કરે ત્યારે સમજવું કે ગર્ભાશયમાં કંઈક તકલીફ ઊભી થઈ છે .
( ૩ ) લોહીનું દબાણ વધી જાય અને તેથી આંખોમાં બળતરા થાય અને માથાના આગળ કે પાછળના ભાગમાં સતત દુખાવો રહે તો વધુ સંભાળ લેવી જોઈએ .
( ૪ ) બાળકના જન્મસમય પહેલાં યોનિમાંથી સ્વચ્છ પ્રવાહીની સાથે થોડા પ્રમાણમાં લોહીમિશ્રિત પ્રવાહી વહે તો તે કસુવાવડ ( ગર્ભપાત ) કે અપરિપક્વ બાળકની નિશાની હોઈ શકે . રક્તસ્રાવ લીલા રંગનો હોય તો ગંભીર પરિણામો લાવે છે .
( ૫ ) વારંવાર દુખાવા સાથે પેશાબ થાય તો તે કીડની કે મૂત્રમાર્ગમાં કોઈ ચેપનું લક્ષણ હોઈ શકે .
( ૬ ) મોં , આંગળાં , ઘૂંટણ , પગ વગેરે પર સોજા આવી જાય તો તેને ‘ ઈડીમા ’ કહે છે . મીઠું ઘટાડવાથી અને ( જરૂર હોય તો ) પેશાબ છૂટથી લાવનારી ગોળી લેવાથી આરામ થાય છે .
( ૭ ) શરીરનું ઉષ્ણતામાન સામાન્ય કરતાં વધી જાય તો તે સગર્ભા માટે સારું ન ગણાય .
( ૮ ) વારંવાર ઊલટી થઈ જાય અને પાણી , પ્રવાહી કે ખોરાક શરીરમાં ટકતાં ન હોય તો તબીબનો સંપર્ક સાધવો .
( ૯ ) પ્રસૂતિ પહેલાં લગભગ ૨૪ કલાક બાળક ગર્ભાશયમાં આરામ કરતું હોય છે . તેથી તેનું હલનચલન બંધ થઈ જાય છે . જો ૪૮ કલાક સુધી બાળકનું હલનચલન ન થાય તો તરત તબીબ પાસે તપાસ કરાવવી .
